JAN VAN DER MAST

Agnetapark, een biografie

Non-fictie, 2022, oplage van 1.250 exemplaren

Het Agnetapark, gecreëerd door Jacques en Agneta van Marken, speelde een cruciale rol in de pioniersfase van de volkshuisvesting. Het Delftse woonpark inspireerde zeepfabrikant Willam Lever tot de oprichting van Port Sunlight in Liverpool; de in Delft geboren bankierszoon Karel van de Mandele creëerde in het onherbergzame Rotterdam-Zuid tuindorp Vreewijk etc Jan van der Mast heeft een boek geschreven over dit park. Hij vertelt over heftige drama’s uit de Tweede Wereldoorlog, de spetterende jubileumfeesten van de fabriek, de melasseramp, het succesrijke Bacinol-verhaal, de verkoop van het park door het Gist-pensioenfonds aan een projectontwikkelaar, waardoor de samenstelling van het park ingrijpend verandert ... Er zijn levensverhalen van bijzondere Parkianen, zoals Marie en Karel Weijland die 7 onderduikers op Vijver-Noord 1 verborgen. Daarnaast is er aandacht voor de villa’s, die de Gist en Calvé-directeuren in de nabijheid van de fabriek lieten bouwen, zoals bijvoorbeeld villa Solheim. Dit modernistische woonhuis voor Van Leeuwen was een ontwerp van architect Wegerif. Een andere schepping van Wegerif - huishoudschool Rust Roest - is in 1981 gesloopt. Ook is er ruimte voor de ‘industriële kathedraal’, het Grote Kantoor dat nu door erfgoedontwikkelaar BOEi wordt gerenoveerd en in 2024 haar deuren weer opent. Wim Pijbes in de NRC: ‘Waar ooit weiland was, schiep Van Marken een arbeidersparadijs, ‘van weiland tot lusthof’. Oorspronkelijk lag het Agnetapark omsloten door drie grachten, achter een sierlijke gietijzeren poort, die om middernacht op slot ging. Met gelijk geschoren heggen, fris onderhouden woningen en een gemoedelijke rust is het tuindorp tegenwoordig een groene enclave, die intimiteit en geborgenheid biedt. Latere tuindorpen als Vreewijk in Rotterdam, ‘t Lansink in Hengelo of het Snouck van Loosenpark in Enkhuizen vormen zo mede de groene getuigen van deze voortvarende Delftse visionairs.’

Jacques van Marken

biografie, 2019, nu 3e druk

Jacques van Marken is de grondlegger van de Gist- en Spiritusfabriek (later Gist-Brocades, thans DSM) en de Nederlandse Oliefabriek (het later Calvé) in Delft. Tevens was hij directeur van Lijm- en Gelatinefabriek. Hij was eind 19e eeuw een sociaal bewogen industrieel, die geloofde in de kracht van samenwerking en wilde de productiefactoren Arbeid en Kapitaal verzoenen. Hij ontwikkelde een eigen visie op de maatschappelijke taak van werkgevers, bedacht nieuwe systemen van werkclassificatie (‘Loon naar werk’) en van beoordeling (loon naar werken). Als eerste ondernemer in Nederland voerde hij een pensioenregeling en een ondernemingsraad in. Vaak liet hij zich inspireren door ideeën uit het buitenland. Hij zette zich volledig in voor de ‘Sociale Questie’ en riep in zijn fabrieken (Gist, Calvé en Lijm) 107 verschillende sociale instituten in het leven. Zijn ‘verheffingsideaal’ onderbouwde hij met een driestappenplan: 1. Veilig stellen van het dagelijkse onderhoud van de arbeider en zijn gezin. 2. Door verzekeringen waarborgen dat het ‘dagelijks brood’ niet door vervelende of onverwachte gebeurtenissen gevaar loopt. 3. De ontwikkeling van de arbeiders, de vrijetijdsbesteding en de ‘verfraaiing’ van het leven. Hij creëerde als eerste in Nederland een ‘fabriekskolonie’: Agnetapark (naast de Gist- en Spiritusfabriek). Met zijn vrouw ging hij temidden van zijn arbeiders wonen. Op de Wereldexpositie in Parijs (1889) werden de beroemde ‘familistère’ van Godin en het Agnetapark naast elkaar tentoongesteld als prikkelende voorbeelden voor de toekomst, waar arbeiders en hun gezinnen gelukkig kunnen worden. In een tijdperk waar de overheid slechts toekeek en niet ingreep bij sociale misstanden, was Van Marken een pionier/visionair op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Als ondernemer was hij net zo baanbrekend als bijvoorbeeld Henri Ford, William Lever of Jean-Baptiste Godin. Zijn ideeën over coöperaties en winstdeling zijn nog steeds actueel.

‘Boeiende biografie. Aantrekkelijk niet alleen door fascinerende levensverhaal, maar ook het bredere beeld’ – NRC ‘Boeiende en indrukwekkende biografie’ – De Nederlandse boekengids ‘Levendig beeld van creatieve, vooruitstrevende en invloedrijke ondernemer.’ – Nederlands Dagblad ‘Niet blind voor nuance balanceert Van der Mast op randje van verheerlijking.’ – Trouw ‘Om de Van Marken-beleving compleet te maken, rest me nu niets meer dan een rondleiding in het Agnetapark, door de auteur zelf gegeven.‘ – Boekenkrant 'Jan van der Mast laat ons op weergaloze manier zien hoe grooindustrieel en idealist Van Marken zich op zeer sociale en constructieve manier staande weet te houden in de 19e eeuwse strijd tussen kapitaal en arbeid.' -Historiek (Willem Peeters) ‘Diep onder de indruk. U heeft van een waar levenswerk dit levenswerk gemaakt.’ – Joke Pontier ‘Genoten. Ik ben 2 weken verbonden geweest de familie Van Marken. Moet nu afkicken’ – Han Jespers

Agneta

roman, 2015, nu 6e druk

Het waargebeurde verhaal van een sterke vrouw, die het dubbelleven van haar man ontdekt en trouw blijft aan zichzelf Het is eind negentiende eeuw als Jacques van Marken, oprichter van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek, en zijn vrouw Agneta hun droom realiseren: het Agnetapark, in Delft, een tuindorp met 78 arbeiderswoningen. Het echtpaar zelf woont te midden van de fabrieksarbeiders en Agneta groeit uit tot geliefde ‘parkmoeder’. Als Jacques op zijn veertigste volledig instort, neemt Agneta zijn taken over. Al snel wordt zij onaangenaam verrast door de brief van een vrouw die vraagt waar haar toelage blijft. Agneta kiest voor een onconventionele oplossing en maakt een afspraak met de minnares van haar man. Terwijl Van Marken in Duitsland een heilzame waterkuur volgt, nemen de dames een besluit dat hun toekomst ingrijpend zal veranderen.

‘De stille kracht die Delft wakker kuste’ – AD ‘Opnieuw brengt Van der Mast een vergeten geschiedenis sprankelend tot leven.’ – NRC ‘Verrassend verhaal met veel gevoel voor detail’ – NBD Biblion ‘Fascinerend verhaal, erg interessant en mooi opgetekend’ – Mariette Wolf (oud-directeur FBJP) ‘Schitterend boek ben zeer onder de indruk.’ – Bert Pols ‘In één adem uitgelezen! Ontroerend.’ – Mirjam van der Voort ‘Prachtig, dramatisch, geconstrueerd en daardoor zo spannend.’ – Esther Gramsbergen

De Kleine Keizer

roman 2012

Roman, gebaseerd op het ware leven van Gerrit Keizer (1874-1946). De dwerg Gerrit Keizer wordt vanaf zijn zesde op kermissen tentoongesteld als ‘een zeldzaam natuurwonder’. Op zijn veertiende, 80 centimeter lang, lokt een impresario hem naar Amerika. Zijn moeder weet van niets, maar als Gerrit haar schrijft dat hij in een New Yorks museum wegkwijnt, komt ze hem redden. Het leven van Gerrit Keizer is als een rollercoaster. Als Prince Mignon – The Smallest Man in the World – heeft hij veel succes in Parijs, Londen, Berlijn en New York, maar het gaat mis op de World Fair in Chicago. Gedesillusioneerd keert hij terug naar Friesland en gaat daar het woord Gods verkondigen, nu als ‘de kleinste prediker ter wereld’.

‘In één spreekwoordelijke ruk uitgelezen. ‘ – De Standaard (België) ‘Prachtig portret van de kleine Gerrit Keizer.’ – Metro ‘Met veel schwung opgeschreven.’ – Veronica gids ‘Fascinerende roman over de kleinste man ter wereld.’ – Telegraaf